Życie codzienne mieszkańców Jeleniej Góry w granicach księstwa jaworskiego

Życie codzienne mieszkańców Jeleniej Góry w granicach księstwa jaworskiego. Ilustrowana monografia miasta do końca XVIII w.

Parametry książki:

• format A4, objętość ok. 450 str.
• druk wielobarwny
• oprawa twarda, blok szyty nićmi
• waga ok. 2 kg

Cena promocyjna (tylko w subskrypcji) 200 zł
Cena regularna w sprzedaży – minimum 250 zł

Subskrypcja do 31 października 2023 r.

Planowana premiera: początek grudnia 2023 r.

Po wielu latach pracy i prawie w trzecią rocznicę rozpoczęcia prac redakcyjnych – rusza przedsprzedaż (w formie subskrypcji) książki regionalisty-pasjonata Eugeniusza Gronostaja, zapowiadanej i już szeroko komentowanej, a na pewno wyczekiwanej, bogato ilustrowanej monografii pt. Życie codzienne mieszkańców Jeleniej Góry w granicach księstwa jaworskiego.

Aby zapisać się na naszą listę subskrybentów i kupić książkę w cenie 200 zł, gdy zostanie wydana, napisz do nas maila na adres: ksiegarnia@adrem.jgora.pl

W tytule wiadomości wpisz: Przedsprzedaż.

Spis treści

Czynniki sprzyjające rozwojowi miasta w okresie średniowiecza
Położenie Jeleniej Góry
Wpływ klimatu
Wody
Roślinność, uprawy, hodowla, produkcja
Surowce mineralne

ZARYS DZIEJÓW MIASTA

Kotlina Jeleniogórska w okresie przedpiastowskim
Jelenia Góra za Piastów (1005–1392 r.) – włodarze miasta, lokacja miasta
Zmiany historyczne na ziemiach Śląska – powstanie księstwa świdnicko-jaworskiego
Jelenia Góra w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego
Lokacja Jeleniej Góry – nadanie praw miejskich
Układ komunikacyjny średniowiecznej Jeleniej Góry
Jeleniogórski zamek i jego otoczenie – Kaplica św. Wolfganga, ogrody, młyny, folwark Kalendarium zdarzeń do 1392 r.
Kalendarium zdarzeń dotyczące zamku i jego otoczenia
Początki panowania czeskiego (1392–1419)
Rozwój miasta
Kalendarium wydarzeń do roku 1419
Jelenia Góra pod panowaniem Czechów – lata dobrobytu, rozbudowa miasta (1420–1526)
Sytuacja na ziemiach Śląska
Czynniki sprzyjające rozwojowi miasta
Górnictwo złota i srebra
Zmiany w systemie fortyfikacji Jeleniej Góry
Koniec panowania Czech – tło historyczne
Kalendarium wydarzeń 1419–1525 r.
Protestantyzm, Habsburgowie (1526–1569)
Tło historyczne
Zmiany w mieście (pożar miasta)
Kalendarium do 1570 r.
Początek tkactwa cienkich płócien lnianych (1570–1618)
Zmiany w mieście
Przepisy porządkowe (statuty)
Kalendarium wydarzeń (1570–1618)
Wojna trzydziestoletnia – lata klęski (1618–1648)
Przyczyny wybuchu wojny – tło historyczne (dzieje polityczne poprzedzające wybuch wojny trzydziestoletniej)
Początek wojny trzydziestoletniej – Jelenia Góra w latach 1618–1624
Okres duński wojny trzydziestoletniej – Jelenia Góra w latach 1625–1629
Szwedzki okres wojny – Jelenia Góra w latach 1630–1634
Okres francusko-szwedzki – Jelenia Góra w latach 1635–1648
Tragiczne 67 dni (05.09.1640 – 10.11.1640 r.)
Kalendarium (1618–1648)
Czas odbudowy (1649–1742)
Zniszczenia po wojnie trzydziestoletniej
Spory religijne po wojnie trzydziestoletniej
Odbudowa miasta
Handel – jeleniogórscy kupcy
Powstanie Konfraterni Kupieckiej
Jeleniogórskie bielarnie – generacje jeleniogórskich kupców
Relacje między producentami płócien lniarskich a kupcami
Ludność i zabudowa miasta po wojnie trzydziestoletniej
Bractwo strzeleckie
Zasilanie miasta w wodę i ochrona pożarowa
Kodeks karny
Parnas – miejsce rozrywki jeleniogórzan
Kalendarium wydarzeń do 1742 r.
Panowanie Prus – 1742 r.
Jelenia Góra dostaje się pod panowanie pruskie – pierwsza wojna śląska
Zmiany w zarządzaniu miastem
Druga wojna śląska i jej przebieg na jeleniogórskim obszarze. Odbudowa ratusza
Trzecia wojna śląska i jej przebieg na jeleniogórskim obszarze
Zabudowa miasta i jego mieszkańcy
Zmiany w systemie obrony miasta
Parki
Park na Wzgórzu Kościuszki
Góra Siodło (Sättler, Siodlarz), Helikon
Kalendarium wydarzeń po 1742 r.

Uwarunkowania prawno-ekonomiczne rozwoju miasta w granicach księstwa jaworskiego

Księstwo jaworskie
Granice księstwa świdnicko-jaworskiego
Starostowie księstwa jaworskiego
Akty prawne sporządzone i podpisane w Jeleniej Górze oraz okolicznych miejscowościach do 1320 r.
Akty prawne dotyczące górnictwa
Środki płatnicze stosowane w księstwie świdnickim i jaworskim
Czym płacono w Jeleniej Górze?
Mennice, znaki i symbole na monetach księstwa Świdnickiego i Jaworskiego
Jak mogło wyglądać życie mieszkańców Jeleniej Góry w pierwszych wiekach istnienia księstwa świdnicko-jaworskiego?
Znani jeleniogórzanie

Załączniki

Kalendarium wydarzeń w okresie wojny trzydziestoletniej – załącznik 1
Nazwiska i pozycja społeczna mieszkańców Jeleniej Góry w 1759 r. – załącznik 2

ZASTOSOWANIE Metody PRZY rekonstrukcji historycznej struktury funkcjonalno-
przestrzennej Jeleniej Góry

Opis zastosowanych metod przy rekonstrukcji miasta
Opracowane plany i wizualizacje miasta

Źródła

Źródła ikonograficzne i kartograficzne
Źródła pisane

SŁOWNICZEK

ZBIÓR ILUSTRACJI

(z Przedmowy)

Kronik miasta opisujących historię Jeleniej Góry jest kilka. Wszystkie zostały napisane przez różnych autorów, w języku niemieckim w XVII, XVIII i XIX wieku.

Pierwsze uporządkowane informacje o Jeleniej Górze i jej dziejach znajdziemy
w kronice księstwa jaworskiego pt. Phoenix Redivivus Ducatuum Svidnicensis & Javorensis (1667), napisanej w 1667 r. przez Ephraima Ignatio Nasone. To w tym dokumencie na stronach 182–191, oprócz informacji o XVII-wiecznej Jeleniej Górze, znajdziemy informację o jej początkach. Zgodnie z tym, co napisał Nasone, Jelenia Góra w 1002 r. miała być osadą targową, zamkniętą murem, a w jej otoczeniu znajdowały się wzgórza, na których znajdowały się ogrody i rosło proso. Dlatego Nasone sugeruje, że pierwsza nazwa Hirsberg wyprowadzona jest z połączenia nazwy Hirs (proso) i Berg (góra).

Najbardziej znanym jeleniogórskim dziejopisarzem, żyjącym na początku XVIII w. był David Zeller (1676–1738), który opisał dzieje Jeleniej Góry w 12 tomach, a jego opisy cytowane są przez wielu późniejszych pruskich dziejopisarzy takich jak: Johan Daniel Hensel (pierwsze wydanie książki w 1797 roku), Johan Karl Herbst (pierwsze wydanie książki w 1849 roku) i Moritz Vogt (książka wydana po raz pierwszy w 1876 roku).

(…) książki Johana Daniela Hensela, Johana Karla Herbsta i Moritza Vogta,
w celu upowszechnienia ich treści oraz szerszego przedstawienia historii mieszkańcom współczesnej Jeleniej Góry, zostały przetłumaczone na język polski i wydane [dzięki staraniom Muzeum Karkonoskiego i władz miasta]: w 2005 roku – J.D. Hensel „Topografhische Beschreibung der Stadt Hirschberg in Schlesien, seit ihren Ursprunge bis das Jahr 1797, Hirschberg b.r.a; w 2006 roku – J.K. Herbsta „Chronik der Stadt Hirschberg in Schleisien” bis Zum Jahre 1847, Hirschberg 1849; w 2007 roku. M. Vogta „Ilustrierte Chronik der Stadt Hirschberg in Schlesien” Hirschberg 1876; w 2008 roku – D. Zellera „Hirschberger Markwurdigkeiten”, Hirschberg 1720.

Przetłumaczone książki są nieocenionym i ważnym materiałem źródłowym, opisującym dawne dzieje miasta. Znajdujemy w nich opisy początków miasta i zdarzeń, jakie miały miejsce na przestrzeni ok. 700 lat. Wiele z tych opisów to legendy (spekulacje), ponieważ nie pokazują źródeł. Mimo to zawarta w nich wiedza o historii miasta jest godna uwagi, ponieważ dostarcza nam informacji o prawdopodobnych zdarzeniach, jakie miały miejsce w Jeleniej Górze. Natomiast jednego brakuje w tych książkach, a mianowicie ilustracji, pokazujących strukturę funkcjonalno-przestrzenną miasta i zmiany, jakie w niej zachodziły na przestrzeni dziejów. Ten brak uzupełniony jest w napisanej monografii, w której swoje miejsce znalazło ponad 200 ilustracji, opracowanych dla potrzeb dokumentu w postaci planów i modeli miasta.

(…)

Analiza topograficzna miejsca, gdzie zbudowano miasto, pokazuje, że jest to miejsce wyjątkowe, a jego wyjątkowość polega na tym, że spełnia praktycznie wszystkie warunki, aby założyć w tym miejscu osadę i zbudować miasto. Najważniejszymi walorami sprzyjającymi założeniu w tym miejscu jednostki osadniczej są: możliwość zbudowania systemu obronnego opartego o wysoką terasę, obecność rzek, lasów, bliskość pól uprawnych, łatwy dostęp do wody (studnie) i możliwość kontroli szlaków i brodów.

(…)

Więcej szczegółów z historii miasta, znajdziecie Państwo w napisanej monografii, w której opisane zdarzenia nie odbiegają od tych, opisanych w kronikach Johana Daniela Hensela, Johana Karla Herbsta i Moritza Vogta. Natomiast w napisanej monografii w odróżnieniu od wcześniej napisanych kronik, wyjaśnione są przyczyny i okoliczności zaistniałych zdarzeń. Uzupełnieniem do tego są załączone do monografii ilustracje, które pokazują miasto takim, jakim mogło być w przeszłości.

Są to ilustracje wykonane przy pomocy programów graficznych do edycji 2D i 3D, których zastosowanie pozwoliło odtworzyć prawdopodobną strukturę funkcjonalno-przestrzenną miasta w różnych okresach jego rozwoju, która jak okazuje się, podlegała zmianom, na co miały wpływ różnego rodzaju czynniki. Głównymi czynnikami były; zmiany w gospodarce, przyrost ludności, pojawienie się broni palnej, pożary miasta oraz wojna trzydziestoletnia.

Modele budowane były w oparciu o konkretne dane, pozyskiwane z archiwalnych materiałów kartograficznych i ikonograficznych, bibliotek cyfrowych, opisów miasta, jakie znajdują się w jeleniogórskich kronikach. Do analizy, wykorzystywane były również materiały archiwalne, które nie trafiły do obiegu, z uwagi na skalę zniszczeń. Przykładem jest dokument administracyjny miasta Jeleniej Góry o nazwie mapa pól, łąk i lasów Jeleniej Góry z 1760 r. Jest to dokument całkowicie zniszczony, w strzępach i można było z niego skorzystać dopiero po cyfrowej naprawie.

Czynnikiem wspomagającym prace nad modelami, była analiza topograficzna miejsca, gdzie zbudowano miasto, analiza przebiegu szlaków komunikacyjnych, układu wód, klimatu, itp.

Okazało się, że w przypadku Jeleniej Góry najbardziej przydatnym źródłem informacji jest szczegółowa mapa administracyjna Jeleniej Góry z 1787/88 r., którą po cyfrowej naprawie należało poddać georeferencji. Jest to dokument, na którym pokazane są granice działek, budynki, numery hipoteczne właścicieli działek, nazwiska właścicieli i ich zawody.

Zbudowano dwa modele miasta, a każdy z nich przedstawiał inną rzeczywistość historyczną. Jeden model przedstawiał Jelenią Górę drewnianą (do 1634 r.), a drugi Jelenią Górę murowaną (początek XVIII w.). W zbudowanych modelach miasta swoje miejsce znalazły budynki (800–1000 szt.), układ komunikacyjny (ulice, miasta i drogi), rzeki Bóbr i Kamienna, rzeźba terenu i pokrycie terenu. W zbudowanym modelu wszystkie składowe obiektów, takie jak położenie, odległości i orientacja mają swoje odniesienie do współczesnych zbiorów danych geoprzestrzennych pozyskanych z ogólnodostępnych dokumentów takich jak ortofotomapa dla obszaru Jeleniej Góry oraz wynik skaningu laserowego LIDAR, co oznacza, że uzyskane efekty w postaci zbudowanych planów (2D) oraz struktury przestrzennej modelu (3D) można sprawdzać poprzez porównanie z danymi geoprzestrzennymi.